Fujimori veroordeeld

Onderstaand bericht is geschreven door Suzanne Kruyt. Net als mij is zij uitgezonden naar Peru. Ze werkt voor een organisatie in Cusco die opkomt voor de campesinos: de arme inheemse bevolking van de Andes, quechua sprekend en van oorsprong afkomstig van het platteland (hoewel velen nu ook in de stad wonen). Thema's als democratisering, discriminatie en de politieke situatie in Peru spelen een grote rol in haar werk, vandaar deze bijdrage van haar.

Een historisch en voor Peru ongewoon smetteloos proces heeft zijn hoogtepunt bereikt. Oud president van Peru, Alberto Fujimori is veroordeeld voor zijn aandeel in de misdaden die de paramilitaire groep Colina begin jaren '90 aanrichtte. Hoewel dit slechts het topje van de ijsberg is van de vele misdaden waar Fujimori verantwoordelijk voor is, bleek het genoeg voor een veroordeling tot 25 jaar. Echter, met deze uitspraak is de strijd om gerechtigheid nog niet helemaal afgesloten.

Het proces
Het proces tegen Fujimori begon op 10 december 2007 en heeft 160 zittingen nodig gehad om tot een oordeel te komen. 84 getuigen zijn opgeroepen om hun versie van de gebeurtenissen te laten horen.

De grote vraag van de zaak was welke verantwoordelijkheid Fujimori heeft gehad in de misdaden gepleegd door de paramilitaire groep Colina. Deze groep richtte onder andere twee bloedbaden aan in Lima (bekend onder de naam La Cantuta en Barrios Altos), waarbij verschillende onschuldige burgers, waaronder kinderen, vermoord werden. De directe daders van deze misdaden waren al eerder veroordeeld door de rechter, de vraag is nu welke rol Fujimori hierin had. Tijdens zijn regering ging de ex-president er altijd prat op dat hij alle touwtjes in handen had in de strijd tegen het terrorisme en er niets aan hem voorbij ging. In een poging om alle macht naar zich toe te trekken, pleegde hij in 1992 een autocoup, en hief het congres op. Verschillende getuigenverklaringen bevestigen dit beeld van een president die alles onder controle had. Zo verklaarden verschillende leden van de groep Colina dat zij altijd voor hun operaties te horen kregen dat ze 'groen licht hadden van de Chino', waarmee gedoeld werd op Fujimori. Ook andere oudleden van de inlichtingendienst verklaarden in de rechtbank dat Fujimori wel degelijk afwist van het bestaan van Grupo Colina en hun acties goedkeurde. Samen met zijn beruchte (en al eerder berechtte) adviseur Vladimiro Montesinos had de president de absolute macht over alle beslissingen die genomen werden met betrekking tot binnenlandse veiligheid.

Het was dan ook weinig geloofwaardig dat zijn advocaat Nagazaki tijdens het proces Fujimori probeerde af te schilderen als een onschuldige, naieve president die niet wist wat zijn medewerkers uitvoerden.

De uitspraak
En nu is deze ex-president Alberto Fujimori tot 25 jaar gevangenisstraf en een aantal flinke schadevergoedingen veroordeeld voor: moord met voorbedachte rade op de 25 slachtoffers van la Cantuta en Barrios Altos en zware mishandeling van de 4 overlevenden. De rechtbank heeft deze misdaden gekwalificeerd als misdaden tegen de mensheid. Daarbij is hij veroordeeld voor de ontvoering en mishandeling van de journalist Gustavo Gorriti en de ondernemer Samuel Dyer.

Een van de woordvoerders van de nabestaanden, Gisela Ortiz, heeft aangegeven tevreden te zijn met deze uitspraak. Na een 17 jaar lange strijd, waarvan de eerste jaren het moeilijkste waren omdat Fujimori toen nog aan de macht was, hebben deze moeders, vaders, echtgenoten en kinderen, nu de gerechtigheid die ze zochten. Voor hen is het een belangrijke overwinning dat in de uitspraak expliciet erkend wordt dat hun familieleden geen enkele relatie hadden met de terroristische guerilla beweging Lichtend Pad, zoals destijds beweerd werd door de regering. Hun onschuld is nu voorgoed bewezen.

Ook het nationale mensenrechtenplatform Coordinadora Nacional de Derechos Humanos, waarvan onder andere de advocaten die de slachtoffers vertegenwoordigden in het proces deel uitmaken, heeft aangegeven dit een rechtvaardige uitspraak te vinden.

Politieke belangen
Maar met deze uitspraak is er nog geen eind gekomen aan de lange strijd voor gerechtigheid van de nabestaanden van Cantuta en Barrios Altos. Ten eerste zal de verdediging van Fujimori zeker in hoger beroep gaan. De vraag is of het Hoger Gerechtshof dezelfde transparante en onpartijdige houding zal aannemen als de rechters die nu de uitspraak hebben gedaan. De huidige president Alan García en zijn partij de APRA hebben tegenstrijdige belangen. Ook Alan García was president tijdens de strijd tegen het terrorisme van Lichtend Pad (1980-2000) en ook tijdens zijn bewind opereerde er een paramilitair doodseskader, genaamd Rodrigo Franco. Ook onder zijn bewind zijn onschuldige doden gevallen en mensenrechten geschonden. Deze uitspraak richting Fujimori geeft reden te geloven dat dus ook Alan García aangeklaagd kan worden wanneer zijn huidige termijn afloopt.

Kwade tongen spreken daarom van een alliantie tussen de APRA en de politieke partij van de fujimoristas, die nu wordt geleid door Keiko Fujimori, de dochter van de veroordeelde. De nationale verkiezingen zijn pas in 2011 maar er wordt nu al campagne gevoerd, en daarin doet Keiko het niet slecht in de peilingen. Uiteraard zou een electorale overwinning van de fujimoristas de vrijlating van hun leider betekenen, en bovendien een stap van minstens tien jaar terug in de tijd, wat betreft de mensenrechten en de democratie in Peru. De APRA, die zelf geen overtuigende kandidaat heeft voor de verkiezingen zou bereid zijn om een electorale deal te sluiten met de fujimoristas, op voorwaarde dat zij geen toekomstige rechtzaken hoeven te vrezen, ook niet voor de corruptie die hun huidige termijn kenmerkt. Fujimori mocht in de laatste twee zittingen zijn eigen verdediging voeren en het viel op dat hij daarin helemaal niet in ging op de misdaden waarvan hij beschuldigd werd, maar een politiek betoog hield waarin hij de bevolking eraan herinnerde hoe goed zijn regering was geweest voor Peru.

Een andere reden die deze uitspraak in gevaar brengt is de gezondheid van Fujimori. Op verschillende, vaak strategische, momenten heeft de ex-president het proces tijdelijk stil gelegd wegens gezondheidsproblemen. Mogelijk heeft hij een fatale tumor in zijn keel, die zijn straf zou kunnen verkorten om humanitaire redenen.

Redenen genoeg dus om het vervolg van deze uitspraak en de activiteiten van dochter Keiko Fujimori goed in de gaten te houden. Nadat negen jaar geleden formeel de democratie terugkeerde in Peru, is er nog altijd sprake van een zwaar ongelijke samenleving, een corrupt rechtssysteem en een regering die weinig boodschap heeft aan mensenrechten. Dus zoals Ronald Gamarra, directeur van de Coordinadora Nacional de Derechos Humanos, aangaf: voor een feestje is het nog te vroeg in Peru.